Fasulye Yetiştiriciliği

İklim İstekleri: Fasulye, ılık iklim sebzesidir. Bu bakımdan ilkbahar ve sonbahar arasındaki
devrelerde daha rahatlıkla yetiştirilebilir. Sıcaklık sıfırın altında 2-3C’ ye düştüğünde büyük
zarar görür. Bunun içindir ki iklimi uygun bölgelerde, ilkbahar ve sonbahar ekimi olmak
üzere senede iki mevsim yetiştirildiği halde soğuk bölgelerde, yalnız ilkbaharda, havalar
uygun olunca tohumları ekilmek suretiyle senede bir defa yetiştirilmektedir. Yapılan
araştırmalara göre, sıcaklığın optimum 15 – 21C olduğu yerlerde rahat bir gelişme
göstermektedir.
Diğer taraftan büyük rüzgârlar, çiçeklenme ve döllenmeye geniş ölçüde zarar verdiği
gibi kuvvetli rüzgârlar özellikle sırık fasulyelerinin sürgünlerine fazlaca zarar vermektedir.

Toprak İstekleri: Fasulye tohumları toprak sıcaklığının 18–30C olduğu zaman en iyi çimlenmeyi
göstermektedir. Tohumların normal bir çimlenme gösterebilmesi için sıcaklık ile beraber
toprak neminin de yeterli olması şarttır. Bu bakımdan tohum ekimi toprak tam tavında iken
yapılmalıdır. Fasulyeler aşırı sıcaktan da hoşlanmaz. Bunun için ilkbahar ekiminde,
özellikle sıcakları birden bire bastıran bölgelerde, vakit geçirmeden bölgenin iklim şartlarına
göre şubat ve en geç nisan aylarında hava şartları uygun olur olmaz ekim yapılmalıdır.


Fasulyeler ıslah edilmiş kumlu topraklardan orta ağır topraklara kadar birçok toprak
tipinde yetiştirilebilir .Bununla birlikte derin, geçirgen, su tutma kabiliyeti iyi ve organik
maddelerce zengin kumlu-tınlı bahçe topraklarını tercih eder .Erkencilik söz konusu
olduğunda organik maddelerle yeterli miktarda takviye edilmek şartıyla daha hafif karakterli
kumlu topraklar üzerinde yetiştirme yapılabilir. Fasulye fazla asit karakterli topraklardan
hoşlanmaz. Toprak pH’nın 5,5–6,7 olduğu yerlerde en iyi ürün alınmaktadır.

Önemli Çeşitleri: 
Fasulye çeşitlerini iki büyük grup altında toplamak mümkündür:

1) Yer (Sırık) Fasulyeleri: Sülük veya bıyık denilen kısımları ile yanlarına dikilen desteğe sarılıp
1,5 – 3 m kadar boylanabilen çeşitlerdir. Daha uzun ömürlü ve daha verimlidir.

2) Yer (Bodur) Fasulyeleri: Fazla boylanmaz. Bodur kalır ve daha az yer kaplar. Herhangi
bir desteğe gerek yoktur. Erkencidir fakat daha az ürün verir.


Her iki grubunda taze, kuru ve hem taze hemde kuru olarak tüketilen çeşitleri vardır.
Yeşil olarak tüketilen çeşitleri; kılçıksız, lezzetli, konserveye elverişli, düzgün şekilli, çeşidin
özelliğini gösteren uzunluk ve genişlikte, dolgu ve etli kapcıklı, iklim ve toprak faktörlerine
uyan, erkenci, verimli, hastalık ve zararlılara dayanıklı olması gereklidir.

Üretimi: Fasulyeler, uygun hava şartları sağlandığı anda tohumlarının doğrudan doğruya
yetiştirme yerlerine ekilmesi suretiyle yetiştirilir. Önceden tespit edilen miktara göre
gübrelenmiş, bir iki defa iyice sürülmüş ve tesviye edilmiş yerlerde hazırlanan tava ve
masuralara fasulye tohumları, sıra (çizgi) usulü veya ocak usulü olmak üzere iki şekilde
ekilir.


1) Sıra Usulü İle Yetiştiricilik: Sıra usulü yetiştirmede; çeşidin sırık veya yer çeşidi oluşuna göre, elle yapılacak ekim usulünde önceden, sırık çeşitlerde sıra arası 50–60 cm ve sıra üzeri 20–30 cm; yer
çeşitlerinde ise sıra arası 40–50 cm ve sıra üzeri 15–20 cm bırakılarak 4-5 cm derinliğinde
çizgiler açılır veya mibzerle ekim yapılacaksa mibzer, istenilen sıra arası üzerinden
ayarlanarak tohumlar ekilir.

Damlama sulama sistemi kullanılması duumunda malç plastikleri kullanılarak da
yetiştiricilik yapılabilir. Bu yöntemde hem damlama sulamanın avantajlarından yararlanılmış
hem de yabancı ot kontrolü sağlanmış olur. Bu usulde, istenilen aralıklarla damlama boruları
döşendikten sonra üzerine malç plastikler serilir. Damlama deliklerine karşılık gelecek
şekilde malç plastikler delinerek istenilen mesafelerle tohumlar bu deliklere ekilir. Zahmetli
fakat çok avantajlı bir yetiştiricilik şeklidir.

2) Ocak Usulü Yetiştiricilik: Ocak usulü ekimde 1,5 m uzunluğunda ve 1 m genişliğinde küçük tavalar hazırlanarak bunların içerisinde 50–60 cm aralık ve mesafe üzerinden sırada 4-5 ocak olacak şekilde 2
sıralı 8-10 ocak hazırlanır ve tohumlar bu ocaklara ekilir. Ocak usulü yetiştirmede, ocaklara
normal olarak 3-5 tohum atılır. Ekimde tohumlar, iriliklerine ve toprak karakterlerine göre 3-
5 cm kadar derine bırakılır. Daha sonra üzeri mümkünse harçla karıştırılmış toprakla örtülür
ve hafifçe bastırılır. Uygun şartlarda tohumlar 7–10 gün içerisinde çimlenerek toprak yüzüne
çıkmaya başlar.


Fasulye yetiştiriciliğinde, dekara atılacak tohum miktarı ekimde bırakılacak sıra arası
ve sıra üzeri mesafelerine, her ekim yerine atılacak tohum miktarına ve tohumun iriliğine
göre değişir. Bu faktörler göz önüne alındığında dekara 7–10 kg arasında tohum ekilir.

Sulama: Fasulyelerde iyi bir gelişme, tatminkâr ve üstün kaliteli ürün alabilmede diğer
faktörlerle beraber sulamanın büyük ölçüde etkisi vardır.


Pratikte her ne kadar ilk meyveler görülünceye kadar mümkün olduğunca sulamadan
kaçınılırsa da bu devrelerde hava şartlarının etkisiyle su vermek gerektiği takdirde fazla
olmamak şartıyla 1-2 defa sulama yapmak gerekir. Çiçek açıp ilk mahsuller görülmeye
başladıktan itibaren 4-5 gün ara ile yeterli miktarda bitki gövdelerini fazla su ile temas
ettirmeden sulama yapılır.

Gübreleme: Leguminosae (Baklagiller) familyası sebzelerinin köklerinde havanın serbest
nitrojenini (azotunu) tutan nodozitelerin bulunması bu grup sebze için olduğu gibi
kendilerinden sonra gelecek kültür bitkileri içinde avantajdır; ancak çimlenmeyi takip eden
gelişmenin yeni başladığı devrelerde bitkilerin özellikle nitrojene ihtiyaçları fazladır. Buna
karşılık fosfor ve potas gibi besin maddeleri ise özellikle çiçeklenme ve olgunlaşma
devrelerinde çok önemlidir.

Fasulyeler için tavsiye edilecek tabii ve ticaret gübresi miktarları, her şeyden önce
topraktaki besin maddeleri miktarıyla ilgilidir. En uygun fasulye toprağı olarak kabul
ettiğimiz kumlu-tınlı topraklarda dekara 2-3 ton çiftlik gübresi ve yardımcı olarak da
toprakta potas eksik ise dekara 40-50 kg %40 potas ihtiva eden bir gübre, 40 kg fosforlu ve
azotlu gübrelerden de ortalama olarak dekara 15 kg hesap edilir.



Destek Sağlama: Sırık fasulyelerinde yerine getirilmesi gereken önemli bir bakım işi de bunların
askıya alınmasıdır. Askıya almanın nedeni; sürekli olarak taze olarak toplanması gereken
fasulye meyvelerinin daha rahat toplanmasının sağlanması ve yüksek verim elde etmektir.
Askıya alınmayan sırık fasulyeleri rastgele uzayacaklarından aralarına girip fasulye toplamak
mümkün olamaz. Bu amaçla bitkiler hereklere, kafes tellerine, mısır bitkilerine ve birbirine
1,5-2 m ara ile paralel olarak çekilmiş teller arasında pamuk ipliği ile sık gerilmiş ipler
üzerine yılanvari sardırılmak suretiyle askıya alınabilir.

Yabancı Otlarla Mücadele: Fideler tamamen toprak yüzünde görülünce ilk çapalama yapılmalıdır. Yağış, yabani ot ve toprağın durumu dikkate alınarak 2-3 hafta sonra ikinci çapa yapılır ve hafifçe boğaz
doldurulur. Böylece sulama için karıklar açılmış ve masuralar oluşturulmuş olur. Fasulyeler
gelişip sıra aralarında çapa yapılmayacak hale gelinceye kadar imkânlar ölçüsünde 2-3 hafta
arayla çapa yapmak çok faydalıdır.

Hasat: Fasulyenin hasatında en ideal zaman; baklaların hakiki çeşit karekterinin gösterdiği
iriliğin 1/3’ünü aldığı devredir. Bazı hallerde bu ölçü bozulabilirse de normal iriliğin yarısını
asla geçirmemelidir.


Fasulyelerin hasadı; küçük işletmelerde ve taze fasulye üretiminde elle baklaları teker
teker toplamak suretiyle yapılmaktadır. Büyük işletmelerde ve özellikle kuru fasulye
üretiminde toplamayı bir anda yapabilmek amacıyla özel fasulye hasat makineleri kullanılır.


Fasulye yetiştiriciliğinde belirli alandan alınan verim; çeşidin sırık ve yer çeşidi oluşu,
çeşitlerin verimleri, yetiştirme ve bakım şartları gibi faktörlere bağlıdır. Taze fasulye
üretiminde ortalama olarak; yer fasulyelerinde dekardan 500-600 kg, sırık fasulyelerinde
dekarda 750-1250 kg fasulye alınabilmektedir.




Kuru fasulyelerde ve tohumluklarda hasat işlemi genellikle ilk baklalar sararıp
kuruduğunda yapılır. Hasat sırasında baklalar elde de kontrol edilir.



Eğer hasat geciktirilirse ilk oluşan baklalar çatlayarak tohumlar dökülür. İlk baklalar
tam olgunlaşmadan önce hasat yapıldığında tohum veriminde hektara 358 kg’lık bir azalma
meydana geldiği belirlenmiştir.

Sırık çeşitler bodur çeşitlerden daha geç olgunlaşır. Hasat kombine hasat makineleri
ile veya elle yapılabilir. Elle hasat edilen bitkiler önce kurutulur daha sonra tohumlar harman
makineleri ile baklalardan ayrılır.


Hasattan Sonra Yapılması Gerekenler:

-Fasulyeyi Taze Olarak Muhafaza Etmek: Taze fasulye 4-7 derece ve % 90-95 nispi nemde 1 hafta kadar depolanabilir.3 gün ya da
daha uzun süre ile 4 derece daha düşük sıcaklıklardan depolandıktan sonra pazarlama amacıyla
oda sıcaklıklarına çıkarıldıklarında yüzey beneklenmesi ve renk ağarması görülür. Renk
ağarması nem miktarı ile artar. Bu duruma özellikle nemin sürekli kalıcı olduğu kasaların
merkezlerinde daha sık rastlanır.

Fasulyeler kasalara, hava sirkülasyonu rahatça olabilecek şekilde istiflenmelidir. Eğer
sıkışık olarak paketleme yapılırsa solunum ısısından dolayı sıcaklık artabilir. Böyle
koşullarda, başlangıç durumunda olan çürüme enfeksiyonları ilerleyecek ve depodan
çıkarıldıktan sonra da hızla bozulma meydana gelecektir.

Taze fasulye çok uzun süre ve yüksek depolama sıcaklıklarında tutulursa değişik
mantari çürüklüklere maruz kalır.

-Fasulyeyi Kuru Olarak Muhafaza Etmek: Baklaların içerisinden çıkarılan taneler kurutulduktan sonra temizlenir, ayıklanır ve gerekirse böceklere karşı ilaçlanır. Sonra çuval, torba veya sandıklara doldularak depolara alınır. Amaçlanan depolama süresine göre depo şekli ve depo koşulları düzenlenir. Uzun
süre depolama yapılacaksa nem, sıcaklık ve havalandırmaya daha fazla dikkat edilmelidir.
Depolamada sıcaklık düştükçe kızışma, böcek ve mantar zararı azalır.Uzun süreli
saklamalarda – 5 derece’ nin altındaki sıcaklıklar önerilir. Nem oranın da % 55 – 65 düzeyinde
tutulması tavsiye edilmektedir. Ayrıca depo içerisinde 2 m3 /ton düzeyinde bir hava değişimi
sağlanması gerekmektedir.